Uitstelgedrag en laag inkomen leiden tot pensioenachterstand ZZP’ers

ZZP’ers zijn veel minder met hun pensioen bezig dan andere werkenden. Dat is vanwege de benarde financiële situatie van een aantal zelfstandigen, maar deels ook uitstelgedrag. “Een derde van de zelfstandigen komt net rond. Anderen schuiven pensioenopbouw liever op de lange baan. Dit terwijl de vuistregel is om op vroege leeftijd te beginnen. Ook ZZP’ers kunnen dan een goed pensioen opbouwen.”

Joost Tieland, directeur van online pensioenbank Brand New Day, ziet weinig verbetering in de cijfers rond de pensioensituatie van zelfstandigen. De achterstand in pensioenopbouw is volgens hem hardnekkig, omdat ZZP’ers geen pensioen via een werkgever opbouwen en nalaten om dat zelf goed te regelen. “Je moet wel onderscheid maken tussen zelfstandigen die nu niet de financiële middelen hebben en zelfstandigen die wel kunnen, maar geen actie ondernemen. De voorlichting voor bewustwording schiet in dat laatste geval duidelijk tekort.”

Veel zelfstandigen schuiven hun pensioenopbouw op de lange baan, blijkt uit een nationaal pensioenonderzoek van Brand New Day. Bijna de helft (46%) geeft aan het laatste jaar niets te hebben gedaan om het pensioen aan te vullen. Ondernemers – zelfstandigen met personeel – zijn veel proactiever: slechts 20% bouwde de laatste 12 maanden geen pensioen op, de rest wel.

Uitstelgedrag ondanks toenemende onzekerheid

Tieland erkent dat het vergroten van pensioenbewustzijn een uitdaging is. Een op de vijf zelfstandigen negeerde de laatste vijf jaar tijd de eigen pensioensituatie volkomen, ondanks het publieke debat over pensioenplicht. Een op de tien bekent zelfs nog nooit naar het pensioen te hebben gekeken.

Uitstelgedrag is een belangrijke oorzaak; veel ondervraagden schuiven pensioenopbouw op de lange baan. Toch maken ZZP’ers zich in toenemende mate ongerust. Maar liefst 40% denkt onvoldoende pensioeninkomen te zullen hebben. In 2024 was dat nog 23%. Tieland: “Veel ZZP’ers stevenen af op een laag pensioen, en dat kun je niet tien jaar voor pensionering nog even snel repareren; een goede pensioenopbouw start op veel jongere leeftijd.”

Hulp om in actie te komen

Hoe zorg je ervoor dat ZZP’ers hun pensioenachterstand inlopen? Tieland: “Maak aanvullend pensioen voor ZZP’ers nog inzichtelijker en toegankelijker. Bijvoorbeeld door dit op te nemen op de informatiewebsite Mijnpensioenoverzicht of meer inzicht te bieden op de belastingaangifte in hoeveel inleg je van de belasting mag aftrekken. Ook de Kamer van Koophandel kan een rol spelen. Door bij inschrijving een ZZP’er te vragen om een pensioenrekening te tonen. Je bereikt nog niet dat mensen er daadwerkelijk iets op storten, maar het is een goed begin.”

Het onderzoek toont ook aan dat een grote groep zelfstandigen wellicht wel wil, maar niet kan. Bijna een derde (31%) geeft aan dat ze aan het einde van de maand geen geld overhouden om iets opzij te zetten voor later of zelfs moeten interen op hun spaargeld. Tieland vindt een verplicht ZZP-pensioen een brug te ver, al komt dat volgens hem wel in beeld als de cijfers niet verbeteren. “Hou wel rekening met de grote onderlinge verschillen. Veel ZZP’ers hebben voldoende inkomen en willen zelf bepalen hoe ze hun pensioen inrichten. Voor hen die parttime werken en/of een laag inkomen hebben zou de overheid eerder maatregelen moeten nemen. Geef ze via regelgeving de mogelijkheid om hun pensioeninleg door te berekenen aan opdrachtgevers. Denk aan een verplichting om naast BTW ook een pensioenbijdrage op facturen te zetten.”